Μεθοδος |
Αντιπηκτικό |
Αναγκαιότητα |
Ανοσοφαινότυπος |
EDTA/Heparin |
Υποχρεωτικός |
Καρυοτυπική Ανάλυση |
Heparin |
Επικουρική |
FISH |
EDTA |
Υποχρεωτική |
Μοριακές |
EDTA/Heparin |
Υποχρεωτικές |
Με βάση τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες και τα τρέχοντα ερευνητικά δεδομένα, υπάρχουν διαφορετικές διαγνωστικές συστάσεις για ασθενείς με ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα. Έχουμε συνοψίσει τις πιο σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την ταξινόμηση και τις διαγνωστικές μεθόδους. Επιπλέον, παρέχουμε περαιτέρω συνδέσμους για τις διάφορες παθήσεις.
Ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα: Γενική σύνοψη
Τα ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα είναι βιολογικά και κλινικά εξαιρετικά ετερογενή νοσήματα του Β-λεμφικού συστήματος. Ανάλογα με την οντότητα, η κλινική πορεία ποικίλει από αθώα μέχρι επιθετική. Με βάση την ιστολογική εξέταση και τον ανοσοφαινότυπο, η ταξινόμηση της WHO περιγράφει 47 διαφορετικές οντότητες ώριμων Β-κυτταρικών νεοπλασμάτων (WHO 2022). Τα τελευταία εμφανίζουν μεγάλο εύρος πιθανών γενετικών ανωμαλιών, εν μέρει εμφανίζοντας τυπικά μοτίβα συμμετρικών ή/και ασύμμετρων ανωμαλιών, που, ωστόσο, δεν είναι αρκετά ειδικές για μια σαφή διάγνωση. Στην ακόλουθη σύνοψη παρουσιάζονται ο χαρακτηριστικός ανοσοφαινότυπος (Πίνακας 1) και τα γενετικά χαρακτηριστικά (Εικόνα 1) των ώριμων Β-κυτταρικών νεοπλασμάτων, που σε συνδυασμό με τις μεθόδους της ιστολογίας, της ανοσοϊστοχημείας και της κυτταρομορφολογίας επιτρέπουν την ακριβή διαγνωστική ταξινόμηση.
- Burkitt’s lymphoma (BL)
- Chronic lymphocytic leukemia (CLL)
- Diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL)
- Follicular Lymphoma (FL)
- Hairy cell leukemia (HZL)
- Splenic B-cell Lymphoma/Leukemia with prominent nucleoli (SBLPN)
- High grade B-cell lymphoma (HGBL)
- Lymphoplasmacytic lymphoma (LPL)/Waldenström macroglobulinaemia
- Mantle Cell Lymphoma (MCL)
- Splenic marginal zone lymphoma (MZL)
- Monoclonal B-cell lymphocytosis (MBL)
- Multiple myeloma (Plasma Cell Myeloma) & monoclonal gammopathy of undetermined significance (MGUS)
Ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα: Διαγνωστικές μέθοδοι
Η διαγνωστική προσέγγιση βασίζεται στην αλληλεπίδραση διαφορετικών μεθόδων:
- Ανοσοφαινότυπος: Ταξινόμηση στην Β- ή Τ-κυτταρική σειρά. Πολλές λεμφικές οντότητες δείχνουν χαρακτηριστικούς ανοσοφαινότυπους (π.χ.. FL ή MCL). Αυτοί συνοψίζονται στον Πίνακα 1.
- Χρωμοσωμική ανάλυση, FISH, Μοριακή γενετική: Ανίχνευση χαρακτηριστικών γενετικών ανωμαλιών, μια σύνοψη παρουσίαζεται στην Εικόνα 1.
Πίνακας 1: Χαρακτηριστικά ανοσοφαινοτυπικά ευρήματα σε επιλεγμένα Β-κυτταρικά λεμφώματα
Antigen |
CLL |
MZL |
SMZL |
HCL |
FL |
MCL |
DLBCL |
CD19 |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
CD20 |
(+) |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
CD23 |
+ |
- |
-/+ |
-/+ |
+/- |
-/+ |
+/- |
CD25 |
- |
- |
-/+ |
+ |
- |
- |
|
CD79b |
- |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
CD5 |
+ |
- |
- |
-/+ |
- |
+ |
- |
sIg |
(+) |
(+) |
(+)/+ |
(+) |
+ |
+ |
+/- |
CD10 |
- |
- |
-/+ |
-/+ |
+/- |
-/+ |
-/+ |
CD11c |
- |
+/- |
-/+ |
+ |
- |
- |
|
CD103 |
+ |
||||||
CD123 |
+/- |
||||||
CLL: chronic lymphocytic leukemia, MZL: marginal zone lymphoma, SMZL: splenic marginal zone lymphoma, HCL: hairy cell leukemia, FL: follicular lymphoma, MCL: mantle cell lymphoma, DLBCL: diffuse large B-cell lymphoma
Χρωμοσωμική ανάλυση / FISH / Μοριακή γενετική
Οι (κυτταρο-) γενετικές ανωμαλίες που είναι χαρακτηριστικές των διαφόρων Β-κυτταρικών νεοπλασμάτων μπορούν να μελετηθούν με μεθόδους χρωμοσωμικής ανάλυσης, FISH, και μοριακής γενετικής. Χαρακτηριστικές αντιμεταθέσεις συμβάλλουν στην παθογένεια της κάθε οντότητας.
Σύνοψη κυτταρογενετικών ανωμαλιών και μοριακών δεικτών
Με τη χρήση της χρωμοσωμικής ανάλυσης και της FISH, μπορούν να ανιχνευθούν χαρακτηριστικές αναδιατάξεις στα Β-κυτταρικά λεμφώματα. Μερικές από αυτές τις (συμμετρικές) αναδιατάξεις, όπως η t(11;14)(q13;q32) ή η t(14;18)(q32;q21), μπορούν επίσης να ανιχνευθούν σε μοριακό επίπεδο με PCR (IGH::CCND1, IGH::BCL2). Ωστόσο, αφού τα σημεία θραύσης σε γεντικό επίπεδο μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά, οι αντίστοιχες PCRs έχουν ποσοστό ανίχνευσης μόλις 40% και 90%.
Μία λεπτομερής σύνοψη των γενετικών των διαφόρων ώριμων Β-κυτταρικών νεοπλασμάτων παρέχεται στην Εικόνα 1.
Εικόνα 1: Σύνοψη κυτταρογενετικών και μοριακών μεταβολών στα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα
Στο λεμφικό NGS panel, η ανάλυση των BRAF, MYD88, CXCR4, MAP2K1, NOTCH2, KLF2, και TP53 genes χρησιμοποιείται για τη διαγνωστική επιβεβαίωση στην ομάδα των CD5-αρνητικών λεμφωμάτων, που διαφορετικά είναι δύσκολο να διακριθούν ανοσοφαινοτυπικά.
Ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα: Πρόγνωση
Λόγω της ετερογένειας και της συνθετότητας του εύρους των ανωμαλιών, η πρόγνωστική σημασία σε εξατομικευμένες περιπτώσεις ποικίλει μεταξύ των διαφορετικών οντοτήτων. Πέραν των κλινικών παραμέτρων, πολλά ατομικά διαγνωστικά ευρήματα έχουν μεγάλη σημασία για τον κατάλληλο συγχρονισμό μεταξύ watch and wait και έναρξη θεραπείας. Σταδιακά, τα ευρήματα αυτά επηρεάζουν άμεσα την επιλογή θεραπευτικών παραγόντων (ιατρική ακριβείας) και λαμβάνονται υπόψη στην έγκριση φαρμάκων (π.χ. TP53 μεταβολές στη CLL).
Ώριμα Β-κυτταρικά νεοπλάσματα: Συστάσεις
Η διάγνωση των ώριμων Β-κυτταρικών νεοπλασμάτων είναι πλέον πιο κατανοητή από ότι ήταν πριν από 5-10 χρόνια και σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα από το αίμα, τον μυελό των οστών ή/και τους λεμφαδένες έχουν άμεση επίδραση στην επιλογή πιθανής θεραπείας, πέραν της διαγνωστικής και προγνωστικής συσχέτισης. Διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι τόσο αποτελεσματικές που σήμερα ο προσδιορισμός της μετρήσιμης υπολειπόμενης νόσου (MRD) συμπεριλαμβάνεται εν μέρει στον έλεγχο ύφεσης. Η μέθοδος εκλογής είναι συνήθως ο ανοσοφαινότυπος.